Prace konserwatorskie i restauratorskie przy organach piszczałkowych w kościele pw. Najświętszego Imienia Jezus w Łodzi – etap I

Planowane działania zakładają przywrócenie pierwotnego charakteru niezwykle cennym, unikatowym organom Schlag & Söhne, które są jedynym takim instrumentem w Łodzi. Celem naszym jest nie tylko podniesienie poziomu muzyki liturgicznej, a przez to wzbogacanie życia duchowego wiernych i wzmocnienie ich udziału w liturgii, ale także inwestycja ta wpisuje się w działania upowszechniania kultury na rzecz lokalnej społeczności.

Celem końcowym jest przywrócenie pierwotnego charakteru niezwykle cennym organom piszczałkowym zbudowanym przez renomowany świdnicki warsztat Schlag und Söhne, a ufundowany w 1884 roku w ramach prywatnej inicjatywy przez zasłużonego dla Łodzi Edwarda Herbsta. Zachowany do dziś instrument jest jednym z największych przykładów unikatowej konstrukcji, którą firma Schlag und Söhne stosowała tylko przez ok. 10 lat swojej działalności. Pragnieniem naszym jest, aby te organy – które mimo ubytków w substancji systemu powietrznego i mechaniki zachowały ponad 90% oryginalnych XIX-wiecznych piszczałek, stały się poprzez swoją wzorcowo zrealizowaną konserwację prekursorem pogłębionego, właściwego rozumienia zabytkowych łódzkich organów.

Sądzimy, że zrealizowane przedsięwzięcie wzbogaci ofertę kulturalną miasta, nie tylko przywracając blask zabytkowemu dziełu sztuki organomistrzowskiej, lecz także ożywiając życie koncertowe miasta i służąc dobru kształcenia dalszych pokoleń organistów, w duchu akademickiej współpracy. Serdecznie zachęcamy do włączenia się w nasze dzieło, poprzez wsparcie finansowe i modlitewne. Niech nasz wspólny cel zostanie zrealizowany dla większej chwały Bożej, a także jako pochwała historii i dziedzictwa kulturowego miasta Łodzi.

o. Józef Łągwa SJ

i Stowarzyszenie „Słowo i muzyka u Jezuitów”

STOWARZYSZENIE
„SŁOWO I MUZYKA U JEZUITÓW”
90-058 Łódź, ul. Sienkiewicza 60
NIP: 725 20 70 699, REGON 101668607, KRS 0000475688
BANK PKO BP 19 1020 3352 0000 1502 0259 8613
z dopiskiem „Dar na renowację organów”

Opis wykonanych prac w etapie I


W etapie tym przeprowadzono dokumentację i wykonano szczegółowy projekt prac konserwatorsko-organmistrzowskich. Następnie zdemontowano instrument wykonując szczegółową inwentaryzację i zabezpieczenie instrumentu który został przetransportowany do pracowni organmistrzowskiej. Następnie przeprowadzono prace konserwatorskie systemu powietrznego i rekonstrukcję miechów klinowych oraz prace konserwatorskie konstrukcji nośnej mechanizmu organów wraz z szafą pudła ekspresyjnego. Wykonano pierwszą część prac konserwatorskich szafy organowej z prospektem. Ze względu na szeroki front prac konserwatorskich i organmistrzowskich przy organach piszczałkowych kolejne działania nastąpią w kolejnych etapach.

Wszystkie prace zostały wykonane zgodnie z planem. W toku przygotowań do konserwacji zabytkowych organów kościoła OO. Jezuitów w Łodzi, przeprowadzono szereg badań historycznych i instrumentoznawczych. Ukierunkowanych na wyjaśnienie szczegółów historii budowy instrumentu oraz na wskazanie zachowanych analogii dla tych elementów łódzkich organów, które w wyniku przekształceń po 1884 roku uległy modyfikacjom lub zostały usunięte.

Organy w Sanktuarium Najświętszego Imienia Jezus w Łodzi stanowią wspaniały przykład budownictwa organowego w drugiej połowie XIX wieku. W historie instrumentu wpisują się również dzieje Polski której wówczas na mapie Europy nie było. Organy powstały w słynnej dolnośląskiej firmie Schlag und Sőhne w Świdnicy i mimo granic dzielących ziemie Polski dotarły do nowej świątyni w Łodzi. W organach tych skrywa się przesłanie ze muzyka przekraczała granice i dziś również pozwala przekraczać granice w wymiarze duchowym.
Projekt rewitalizacji organów oparty o badania naukowe, pozwolił określić kierunek prac konserwatorsko organmistrzowskich – przywrócenie do pierwotnego założenia twórców instrumentu.
Oryginalnie organy wyposażone zostały w 36 głosów(35 zachowanych oryginalnych) rozdzielonych miedzy trzy sekcje dwie manuałowe i basową. Mechanizm traktury instrumentu wykonany został w systemie mechanicznych dźwigni cięgieł i przekładni opartych o wspomaganie pneumatyczne.
Unikalnym rozwiązaniem był wolnostojący stół gry – nie spotykany w instrumentach firmy Schlag und Sőhne w latach 80tych XIX wieku.
Płuca instrumentu stanowił zespół pięciu klinowych miechów umieszczonych w pomieszczeniu wieży kościoła. Znacznych rozmiarów miechy oraz wyjątkowa ich konstrukcja, to unikalny przykład budownictwa organowego w Łodzi.
O wyjątkowej wartości organów w kościele Ojców Jezuitów w Łodzi świadczą walory muzyczne, historyczne i konstrukcyjne. Mimo upływu 136 lat i różnych przemian, organy zachowały swój wyjątkowy charakter. Do przywrócenia jego pierwotnego stanu i brzmienia, ma doprowadzić gruntowny remont konserwatorsko – organomistrzowski.

Michał Klepacki, organmistrz

Serdecznie zachęcamy do odwiedzenia strony internetowej dokumentującej prace konserwatorskie.